Halk arasında yaygın olan “bebek sarılığı geçer” bilgisinin yanlış olduğuna dikkat çeken Çocuk Hastalıkları uzmanı Dr. Betül Cengiz, “Sararan her bebek hemen doktora götürülmeli. Yeni doğan sarılığı ihmale gelmez” dedi.
Hiperbilirubinemi yeni doğanın sık görülen bir problemidir. Ciddi hiperbilirubinemi tedavi edilmezse yükselen indi-rekt bilirubin beyin hücrelerine zarar verir. Aşırı yükselmiş bilirubin kan-beyin bariyerini geçer. Bazal ganglion ve beyin hücrelerinde depolanır. Bebeklerin çoğunda ilk haftada sarılık görülür. Bunların bir kısmı fizyolojik sarılıktır. Tedavi gerektirmez. 1 hafta içinde kendiliğinden düzelir. Yüzde 8-10’unda ise. patolojik sarılık meydana gelir.
Aile sarılığın fizyolojik mi, patolojik mi olduğunu anlayamaz. Bu nedenle sararan her bebek mutlaka çocuk doktoru tarafından görülmelidir. Halk arasında yaygın olan bebek sarılığı geçer bilgisi yanlıştır. Yeni doğan sarılıklarının ihmale gelmeyeceği bilinmeli ve çok dikkatli olunmalıdır.
SARILIK İHTİMALİ OLDUKÇA YÜKSEK
Hastalık, zamanında doğanlarda % 60, prematürelerde % 80 oranında görülür. Bebekler sarardıklarında kan tahlili yapılarak, başta bilirubin olmak üzere kan sayımları, kan grupları ve gerekli olan diğer tetkiklerine bakılmalıdır.
Sarı renk deriye indirekt bilirubin pigmentinin oturması ile olur. Sebebi ise, bilirubin pigment metabolizmasındaki bozukluktur. Bilirubin yapımının arttığı hastalıklar (hemolitik kan hastalıkları, kan uyuşmazlıkları, enfeksiyon hastalıkları vb) veya karaciğerdeki bilirubin metabolizmasını düzenleyen enzimin aktivitesinin azaldığı durumlar (hipoksi, genetik eksiklik, enfeksiyon, hipotermi, tiroid hormon eksikliği vb) ya da enzimin prematürelik genetik nedenlerden dolayı tam eksikliğinden oluşur.
SARILIK DOĞUMDAN SONRA DA ORTAYA ÇIKABİLİR
Yeni doğan sarılıklarının bulaştırıcılığı yoktur. Ancak yeni doğanda sarılığa neden olan enfeksiyon hastalığı varsa bulaştırıcılık söz konusudur.
Sarılık, doğumda görülebilir veya daha geç ortaya çıkabilir. Genelde yüzden başlar bilirubin yükseldikçe gövdeye ve bacaklara doğru yayılır. Sadece yüzde ise, 5mg/dl, karında mevcutsa 15 mg/dl, bacaklara yayıldıysa 20mg/ dl’ye ulaşmış kabul edilebilir. Kesin sonuç kandan bakılan bilirubin tayini ile olur. Etkilenen bebeklerin genelde emmeleri bozulmuş, huzursuz bebeklerdir. Tedavi edilmezlerse, bulgular hızla artar. Yüksek değerlerde (25-30 mg/ dl nin üstünde) kernikterus denilen, bilirubin ensefalopa-tisi olarak en ağır tablo görülebilir. Ölüm ve sakat kalma oranı oldukça yüksek olan bu durum, yenidoğan dönem acil tedavi gerektiren tablolarından biridir.
FİZYOLOJİK SARILIK
Doğumun 2.-3. günlerinde görülür. En fazla 5-6mg/dl’ye yükselir, 7. ci günde azalmaya başlar. Tedavi gerektirmez. İki haftadan uzun süren sarılıklara uzamış sarılık denir. Bu bebeklerin mutlaka hemoliz, enzim eksikliği, anne sütü sarılığı, bağırsak tıkanması v.b hastalıklar yönünden takibe alınması gereklidir.
ANNE SÜTÜ SARILIĞI
Yaşamın 7. gününden sonra başlar. Maksimal bilirubin düzeyi 10-30 mg/dl’ye ulaşabilir. 3-10 hafta içinde azalarak düşer. Anne sütü kesilmez… Nadiren fototerapi verilebilir. Bu bebeklerde kernikterus rapor edilmemiştir.
YENİDOĞAN BEBEK SARILIĞINDA RİSK FAKTÖRLERİ
1.Yaşamın ilk gününde başlaması
2. Anne bebek arasında kan grubu uyuşmazlığı olması (AB,O ve RH uygunsuzluğu),
3.Hemolitik hastalıklar
4.Yetersiz beslenme
5. Sefal hematom, polisitemi
6. Asya,Akdeniz ırkı, Amerikan yerlisi olmak. Bunların içinde en sık görüleni kan grubu uyuşmazlıklarıdır. Bu bebekler genelde ilk 68 saatte sararırlar. Bilirubin düzeyleri yüksek olanlar vakit kaybetmeden tedavi için yatırılmalıdır.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tedavi özel aletlerle ultraviyole ışınları kullanarak yapılan fototerapi ile bilirubin değerinin düşürülmesidir. Fototerapi ile vakaların çoğu kontrol altına alınır. Bebeğe yan etkisi olmayan bir yöntemdir. Buna rağmen yükselme devam eder, istenilen düşme olmazsa kan değişimi yapılır. Exchange Transfüzyon denilen bu yöntemle bebeğin kanı uygun kan grubu olan donörden alınan kan ile değiştirilerek, bilirubin değeri düşürülür. Yüksek değerlere bilirubi-ni ulaşmış bebeklerin işitme, görme, nörolojik muayene yönünden izlemleri yakınen yapılır.
