Yaratıcı sanatlar zengin ve sınırsız görünse de aslında her biri insan zihninin dar biyolojik kanallarından ortaya çıkar. Duyularımız aracılığıyla algıladığımız dünyanın bölümleri, yani bedenlerimizin dışındaki gerçeklik hakkında ek yardım almadan öğrenebileceğimiz çok az bilgi var. Vizyonumuz elektromanyetik spektrumun küçük bir kısmı ile sınırlıdır; burada frekanslar tepede gama radyasyonundan bazı özel iletişim modlarında çok düşük frekanslara kadar değişir. Ortada “görüş spektrumu” dediğimiz şeyin küçük bir parçasını görüyoruz. Görüntü cihazımız bu parçayı renk dediğimiz bölümlere ayırır.
Elektromanyetik frekans ağında, mavi rengin ötesinde, böceklerin görebildiği ama biz göremeyeceğimiz “ultraviyole” vardır. Çevremizdeki ses frekanslarının çok azını duyabiliyoruz.
Yarasalar çok yüksek frekanslarda ultrason ile kulağımıza yön buluyor. Filler birbirleriyle iletişim kurar, onları duyamayacağımız kadar düşük bir frekansta mırıldanır.
Tropikal dağ sıçanları kasvetli ve karanlık sularda yaşarlar ve yollarını bulmak için elektrik akımlarını kullanırlar, çünkü insanların sahip olmadığı ve yüksek yoğunluğa izin veren gelişmiş duyusal-biyolojik tekniklere sahiptirler. Aynı zamanda, hissetmesek de dünyanın manyetik alanı bazı göçmen kuşların uçuş yönlerini belirlemelerine yardımcı olur. Gökyüzünden süzülen ve arıların yuvaları ile çiçekleri arasındaki yol boyunca doğru yönü bulmalarına yardımcı olan özel güneş ışınlarını bile göremiyoruz.
Bununla birlikte, en büyük eksikliğimiz, çok az gelişmiş tat ve koku duyularımızdır. Mikroorganizmalardan hayvanlara kadar doğadaki tüm türlerin yüzde doksan dokuzundan fazlası, yaşam tarzlarını bulmak için kimyasal duyularına güveniyor. Aynı zamanda feromon adı verilen özel, doğal kimyasallarla etkileşimlerini geliştirdiler. İnsanlar, büyük maymunlar, kuyruksuz maymunlar ve kuşlarla birlikte görece yüksek düzeyde görme ve duyma ve zayıf gelişmiş tat ve koku alma duyusuna sahiptir. Bu anlamda çıngıraklı yılanlara ve tazılara göre çok beceriksiz ve aptal görünüyoruz. Koku ve tat alma duyumuzun zayıflığı, vücuttaki kimyasal işlemlerin sonucu olan ve duyularımızın deneyimlerini ifade eden kelime dağarcığımızı da etkilemiştir. Bu durum bizi metafor ve çeşitli metaforlar kullanmaya zorladı. Örneğin bir şarabın aromasının bir buket çiçeği andırdığını, tadının zengin ve meyvemsi olduğunu söylüyoruz. Koku, kahkaha kokusu ya da yağmurda yeni ıslatılmış toprağın kokusu gibidir.
Kimyasal olarak sınırlı varlığımızla, esas olarak ağaçlarda yaşamak için oluşturulmuş keskinleştirilmiş ses ve görme duyularımıza dayanarak, kimyasal duyularımıza hitap eden bir biyosferde rastlamak zorunda kalıyoruz. İnsanlık, biyosferin diğer duyusal alanlarıyla ancak bilim ve teknoloji yoluyla tanışabilmiştir. Kullandığımız araç ve gereçlerin yardımı ile diğer canlıların duygusal dünyalarını kendi dünyamıza getirip gün ışığına çıkarabildik. Bu süreçte büyük ölçüde evreni inceledik ve başlangıç zamanını hesapladık. Muhtemelen dünyanın manyetik alanını algılayarak yolumuzu asla bulamayacağız ve feromonlarımız sayesinde şarkı söyleyemeyeceğiz, ancak tüm bilgileri yukarıdaki gibi küçük duygusal alemimize dahil edebileceğiz.
Bu gücü insanlık tarihini incelemek için kullanarak, estetik yargının köklerini ve özünü anlamada daha fazla tasarruf sağlayabiliriz. Örneğin, nörobiyolojik gözlemler, beynin kafa karışıklığı içeren tekrarlayan ipuçlarının veya görüntülerin yüzde 20’sinden fazlasına yanıt verdiğini göstermiştir. Bir resimdeki bu kaotik görünüm, basit bir labirent, logaritmik bir sarmalın iki ucu veya asimetrik bir çarpı gibi kaotiktir. Duvar dekorasyonlarında, amblemlerde, logolarda ve bayraklarda aynı derecede kaosun kullanılması da tesadüfi olabilir (ama benim için tesadüfi değil). Orta Doğu ve Orta Amerika’nın eski oymalarında ve modern Asya dillerinin yazılarında ve harflerinde benzer bir ilke bulunur. Kaosun aynı boyutu, ilkel sanat eserlerinde ve soyut modern sanat ve tasarımda çekicidir.
Bu ilkenin kaynağı, beynin bir kez ve sonsuza dek algılayacağı belli bir kaotikliğin olması ve bu çalışmalardaki dekoratif kaotikliğin bu dereceye tekabül etmesi olabilir. Fakat bir resim bundan daha kafa karıştırıcı olduğunda, gözlerimiz o resmin içeriğini bilinçli olarak bir bölgeden diğerine hareket ederek kısa ve hızlı bir hareketle izleyerek algılar. Kaliteli sanatın temel özelliklerinden biri, dikkatlerini bir bölgeden diğerine yönlendirirken insanları memnun etmek, bilgilendirmek ve sinirlendirmektir.
Güzel sanatların bir başka kaynağı da insanın doğuştan gelen biyofilik eğilimleridir, yani insanlar diğer organizmalarla, özellikle de canlı, doğal çevre ile yakınlık arayışını arar ve yorumlar. Araştırmalar, farklı kültürlerden insanlara evlerini ve işyerlerini seçme hakkı verildiğinde, aslında peyzaj mimarlarının ve aracılarının içgüdüsel olarak algıladıkları üç yönü birleştiren alanlara odaklandıklarını göstermiştir. Bu insanlar ovaları görebilecekleri bir yükseklikte yaşamayı, dağınık ağaçlar ve çalılarla çevrili savan benzeri alanları tercih ettiler ve nehir, göl veya okyanus gibi büyük bir su kütlesine yakın olmayı tercih ettiler.
Bu faktörlerin tümü modern insanlar için çoğunlukla estetik bir anlama sahiptir (çünkü yemek, barınak ve su modern kültürlerde kolayca bulunur) ve pratik bir anlamı yoktur, ancak yine de benzer bir manzaraya sahip olmak için ellerinden gelen tüm parayı ödemeye istekliydiler.
Başka bir deyişle, insanlar Afrika’dakine benzer çevrelerde yaşamayı tercih ediyor, burada bizim türümüz milyonlarca yıldır evrim geçiriyor. İhtiyaç duydukları yiyecek ve su kaynaklarını uzaktan güvenli bir şekilde aramak için içgüdüsel olarak savana ormanlarına (parklara) veya seyrek ormanlara yönelirler. Bunu biyolojik bir gerçek olarak kabul edersek, bu bağlantıyı tuhaf görmeyiz. Hareket eden tüm hayvan türleri, onları hayatta kalmak ve üremek için en karlı alanlara yönlendiren içgüdüsel bir istilanın rehberliğinde yaşarlar. Neolitik Çağ’ın başlangıcından bu yana nispeten kısa bir süre içinde, insanlığın varoluşunda bu eski ihtiyacın kalıntılarını hala hissetmesi şaşırtıcı değildir.
Beşeri bilimleri ve diğer bilimleri birbirine yaklaştırmak için bir nedenimiz varsa, bunun nedeni yaşamın geri kalanıyla çatışma halinde görünen insan duyularının gerçek doğasını anlama ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Ancak, bilginin ana dallarını uzlaştırmak için daha önemli başka bir nedenimiz var.
İnsan sosyal davranışının genetik olarak çok düzeyli seçimden kaynaklandığı iyi bilinmektedir. Çoğu biyolog ve antropoloğun inandığı gibi, bu açıklama giderek daha doğru hale gelirse, bireysel seçilimin tercih ettiği davranışlar ile grup seçiminin hakim olduğu davranışlar arasında çelişkiler ve çelişkiler olduğunu varsayabiliriz. Bireysel seçim süreci, grup üyeleri arasında statü, çiftleşme ve kaynaklara erişim ve kaynakların korunması açısından rekabet ve bencil davranış yaratmayı amaçlamaktadır. Aksine, gruplar arası seçim, bencilliği dışlayan, daha cömert, fedakar ve dolayısıyla daha güçlü bir birlik ve daha istikrarlı bir grup oluşumunu destekleyen davranışlara yol açar.
Birbirini dengeleyen çok düzeyli seçim güçlerinin birleşimi, insan zihninde sürekli ortaya çıkan bulanık, karışık, anlaşılması zor bir ruh hali yaratır. Dolayısıyla, insanların bağlanması, sevmesi, yakın olması, ihanet etmesi, paylaşması, kurban etmesi, çalması, aldatması, affetmesi, cezalandırması, baştan çıkarması, yargılaması, yargılaması için sayısız olası senaryo vardır. Her insanın beyninde var olan mücadelenin kültürel evrimin engin üst yapısına yansıması, beşeri bilimlerin kaynağıdır. Shakespeare’in yazabileceği tek eser, zafer hakkında bir dram içeren, karıncaların dünyasında yaşayan, gurur ve ihanet arasındaki iç savaş hakkında asla endişelenmeyen ve içgüdülerindeki sert yargılarla az sayıda duyguya mahkum olan bir trajedi olurdu. Öte yandan, en sıradan insanlar bile bu tür sayısız hikaye icat edebilir ve farklı ortam ve ruh hallerinden sonsuz senfoniler oluşturabilir.
Beşeri bilimler tam olarak nedir? Bu bilimleri tanımlamaya yönelik en ciddi girişim, Ulusal Beşeri Bilimler Vakfı ve Ulusal Sanatlar Vakfı’nın kuruluşunu belgeleyen 1965 kongre tüzüğünde bulunabilir:
“Beşeri Bilimler” terimi bunlarla sınırlı olmamakla birlikte, esas olarak şu alanları içerir: modern ve klasik diller; filoloji; Edebiyat; Tarih; içtihat; Felsefe; arkeoloji; karşılaştırmalı teoloji; etik; sanat tarihi, eleştirisi ve teorisi; insani içerik ve insani yöntemlerle çalışan sosyal bilimlerin yönleri; ve çeşitli mirasımızı, geleneklerimizi ve tarihimizi yansıtmak ve beşeri bilimler ile bugünün doğal yaşam koşulları arasındaki bağlantıya özel bir vurgu yaparak bunları insan çevresine uyarlamak için beşeri bilimlerin tüm faaliyetlerini.
Beşeri bilimler bu alanları kuşatabilir ve inceleyebilir, ancak onları birbirine bağlayan bilişsel süreçleri, insanlardan miras alınan doğayla ilişkilerini veya tarih öncesi köklerini anlamaya çalışmazlar. Bu nedenle, altını çizdiğim konular bu araştırma sürecine dahil olmazsa beşeri bilimlerin tam olgunluğuna tanık olamayacağız.
Aydınlanma hareketinin on sekizinci yüzyılın sonları ve on dokuzuncu yüzyılın başlarında sona ermesinden sonra, beşeri bilimler ile doğa bilimlerini uzlaştırma süreci amansız bir meydan okuma haline geldi. Bu çıkmazdan çıkmanın bir yolu, edebiyat ve bilimsel araştırma ve bunların yaratılma süreci arasındaki yazma stillerini karşılaştırmaktır. Bu ilk bakışta göründüğü kadar zor olmayabilir. Aslında, her iki alandaki yenilikçiler doğal olarak hayalperest ve hikaye anlatıcıdır. Hem sanatta hem de bilimde yaratıcı sürecin ilk aşamasında zihnin içindeki her şey bir hikayeden ibarettir. Onun zihninde hayali bir son, kesin bir başlangıç ve ikisi arasına eklenecek bir yarım yama vardır. Hem edebi hem de bilimsel eserde bir parça diğer parçalara uymuyorsa, bunlarda dalgalanma etkisi yaratıyorsa değiştirilebilir, çıkarılabilir veya yenileriyle değiştirilebilir. Diğer parçalar sürekli olarak birleştirilir ve ayrılır ve hikaye ilerledikçe yerler değişir. Önce bir senaryo, ardından diğer senaryolar ortaya çıkar. Senaryolar ister edebi ister bilimsel olsun birbirleriyle rekabet etmeye başlar. Kelimeler ve cümleler (veya denklemler ve deneyler) test edilir, analiz edilir ve doğrulanır. Ve böylece bir uçta tüm hayali imgeler algılanmaya başlar. Sonuç olağanüstüdür (veya bilim dünyasını sarsacak yenilik izlenimi verir). Peki, aldığım sonuç en iyi, en doğru sonuç olarak kabul edilebilir mi acaba? Yaratıcı zekanın amacı en iyi, en doğru sonucu sağlıklı bir şekilde bulmaktır. Söylemek istediği şey, nasıl ifade edilirse edilsin, yaratıcı sürecin başından son anına kadar gerekirse terk edilebileceği ve değiştirilebileceği bir fantezidir. İfade edilemeyen düşünceler süreç boyunca serpiştirilir. En iyi parçalar temizlenip iyileştirilerek veya yeni yerlere taşındığında yerine konur ve ondan esinlenilen hayali sonuca doğru ilerleyerek hikaye tamamlanır. Flanner O’Connor, bu soruyu hem edebi hem de bilimsel yazarlar adına sormakta haklıdır: “Ne demek istediğimi söyleyene kadar ne demek istediğimi nasıl anlarım?” Romancı “Acaba bu eser alınmış mı?” Bilim adamı kendisine sorulduğunda, “Bu araştırmanın ne ölçüde doğru olduğunu merak ediyorum” diye sordu. kendine soracak.
Başarılı bir bilim adamı aslında bir şair gibi düşünür ve hayal eder, ancak muhasebeci olarak çalışır. Keşiflerinin başarılı, ünlü ve “önemli” bilim adamları tarafından kabul edilmesini ümit ettiği ve onların onayını beklediği için yazmaya heveslidir. Bilim, tapınak dışındakilerin takdir etmediği bir şekilde gelişiyor: metodolojik iddiaların geçerliliğine ek olarak, danışmanların birbirlerine desteği de bu sürecin yeniden canlandırılmasında önemli bir rol oynuyor. Şöhret, bilimsel bir kariyerin temelidir. Bilim adamları James Cagney’nin Yaşam Boyu Başarı kategorisinde Oscar kazandığında söylediği gibi, “Akranlarınızın ne kadar iyi olduğunu düşündüğünüzde iyisiniz” sözlerini tekrarlıyor olabilir.
Ancak köklü, ciddi keşiflerin devamlılığı nedeniyle uzun vadeli bilimsel şöhret devam etmekte veya aynı sürecin başarısızlığı nedeniyle ortadan kalkmaktadır. Bilim adamı, bulgularını sürekli kontrol etmek ve doğruluklarını korumak zorunda kaldı. Teoriler parçalanmamalı, veriler, gerçekler, rakamlar ciddi sorular yaratmamalıdır. Başkalarının ifşa ettiği hatalar büyük bir itibar kaybına yol açabilir. Dolandırıcılığın cezası, ölüm cezasından daha az değildir; bu hem şöhret hem de kariyerin daha ileri gitme olasılığı açısından önemlidir. Literatürde benzer bir kötülük intihaldir. Ancak literatürde sahtecilik yanlış değildir! Diğer yaratıcı sanatlarda olduğu gibi hayali kurguda da hayal gücünün serbest kalmasını beklemek doğaldır. Bir eser estetik açıdan hoşsa ya da bir anlamda çekici ise, onu yaratmak için kullanılan her türlü yol keyfi, caiz ve caizdir.
