Her ikisinin de varlığı hayatımızı renklendirir. Her ikisinin de yokluğu hayatımızı karartır. Her ikisinden bahsetmek de eskiden ayıptı. Her ikisi de artık açıkça tartışılıyor. Her ikisinin de daha fazlasını istemek yadırganmıyor.
Para koçu (coach) Martin Shervington, “Parayı yaşantımızın daha zevkli ve eğlenceli bir unsuru haline nasıl getirebiliriz sorusuna yanıt arıyorum” diye başlıyor işini anlatmaya. “Ben insanlara kapıdan çık, 20 dakika koş, bu iş tamamdır gibi kestirme reçetelerle gitmiyorum” diyor. Para koçluğu, bu yanıyla spor alanındakinden ayrılıyor; ancak aşamaları maraton koşucularının çalışmasına benziyor. `Koşucu’ ile oturulup hedefler belirlendikten sonra aşamalı çalışmalarla en üst düzeye ulaşılıyor. Aylık ve yıllık planlarla kişiyle para arasındaki ilişki istenen düzeye getiriliyor.
Martin Shervington
Hiç parası olmayan birinin `dolar milyoneri olacağım’ diyerek mucize yaratmasına sık rastlanmasa da, planlamayla kenara biraz para koyabilir hale geldikten sonra, daha büyük hedefler koyarak parayla daha sağlıklı bir ilişki kurmak mümkün oluyor. Shervington’ın kendi hayatı bunun hoş bir örneği.
Fakat daha hoş olan, Shervington’ın bugünkü durumunda paraya bakışı. Bizim koç, parayı sekse benzetiyor. Mart ayında Türkiye’de bir konferans verecek Shervington ile para ve parasızlık tedavisi konusunda görüştük.
Siz parayı sekse benzetiyorsunuz. Ortak yönleri neler?
Tabii ki seks ve para birbirinin yerini tutmaz ama aynı pek çok ortak yanları bulunuyor. Eskiden her ikisi hakkında konuşulması da çok istenmezdi; bunlara gizli kalması gereken şeyler olarak bakılırdı. Seks artık televizyon gibi yaygın medyada yerini aldı ve insanlar seks hakkında daha rahat konuşuyor. Para için de aynısı geçerli. Paranın da kötü bir şey olmadığı düşünülüyor artık; daha rahat bahsediliyor. Daha fazla para istemenin de ayıp olmadığı düşünülüyor. Her iki konuda da daha özgürleştik gibi görünüyor. Hem seks hem para hayatımızda önemli bir zevk kaynağı olabileceği gibi, içinden çıkılamaz bir sorunlar yumağının da temelini oluşturabilir.
Seks tarafında bir eksiklik olduğunda haplar önemli bir destek sağlayabiliyor. Para tarafında durum ne?
Para tarafında haplar biraz daha irice ve yutması insanlara daha zor geliyor. Alınması gereken ilk hap, hayatımıza giren ve çıkan paranın farkında olmayı sağlıyor. Bu hap rahatsızlık verici, çünkü harcadığımız paranın önemli miktarının hayatımıza fazla bir şey katmayan yerlere gittiğini bize gösteriyor. Hepimiz paranın önemli bölümünü israf ediyoruz.
Bu hapın etkisi ne oluyor?
Bu hap eriyip vücudunuza nüfuz etmeye başladığında parasal başarınız için alabileceğiniz sorumluluğu düşünmeye başlıyorsunuz. Zorlu bir dönemden geçiliyor olsa bile `farkı yaratacak olan benim’ demeye başlıyorsunuz.
Antibiyotik etkisine benziyor. Yanında vitamin veriyor musunuz?
Bunun yanında yutması daha kolay bir hap var: Parayı sevmeyi, ondan daha fazla heyecan duymayı sağlıyor. Parayı yaşantımızın amacı ve asıl sonucu olarak değil, onun bir parçası olarak görmeyi sağlıyor. Buna zevk hapı diyebiliriz.
Seksle benzerlik kurmak istemiyorum ama biz daha çok parayı buldukça harcayan bir toplumuz. Paramız yokken varmış gibi düşünmeyi nasıl başaracağız?
Bu, planlamayla ilgili bir nokta. Paranız yokken varmış gibi düşünmek yerine paranızın olması için gereken adımları atacaksınız. Planınızda ulaştığınız aşamalar sizi teşvik edecek.
Ülkenizde şu anda herkes kriz döneminden söz ediyor. Bu tür dönemlerde farklılık yaratmanın sonucu çok daha büyük olabilir; yaratılan farklılık çok daha olumlu sonuç verebilir. Zorluklar ve fırsatlar bir aradadır. Daha fazla para kazanma olanağı yaratıldığında veya örneğin kredi kartı borcu faize girmeden ödeme yapılarak borcun büyümesi engellendiğinde önemli bir adım atılmış olur.
Manevi taraftaki etki nasıl oluyor?
Maaşlı birini düşünün. Her ay hayatına belirli bir para girişi olur. Çok fazla borcunuz varsa, kredi kartı taksitleri tavana vurmuşsa, bunu ödemek hayatın temel gayesi haline gelir. Bu da manevi ve duygusal tarafını tamamıyla etkisi altına alır.
Yılbaşı veya doğum günü gibi zamanlarda hediye aldıklarında, hayatlarına fazladan bir giriş olduğunda, bu da olumlu yönde etkiler. Maneviyatımız yukarıda iken, buna eşlik eden duygular çok daha olumlu olur.
Para tarafına dönelim. Siz geliri artırmaktan bahsettiğinizde benim aklıma bir Amerikan karikatürü geliyor. İki politikacı masada yemek yerken biri 50 bin yeni iş 
imkânı yaratmakla övünür. Garson da “Ben yaşamak için o işlerin üçünde birden çalışıyorum” diye düşünür. Böyle bir tabloya mı gideceğiz?
Tam olarak bu değil. Hayatınıza para girişi kadar hayatınızdan para çıkışını da düzenlemeniz önemli. Bu, sonuçta bir kovada su tutmak gibi. Kovaya doldurduğunuz suyu artırmak kadar kovanın altında delik olmamasını da sağlamak zorundasınız. Eğer deliklerden akan su içine dolandan fazlaysa, parasız kalırsınız ve borca batarsınız.
Kredi kartlarını düşünün. Borç birikince ana parayı değil sadece faizi ödemeye başlarsınız. Eşinizin kuaföre gitmesi için 20 milyon lira verdiğinizi düşünün. 20 milyon liralık harcama yapmış olursunuz. Ama bunu kredi kartıyla öder ve faize girerseniz o işe ödediğiniz para dört beş ay sonra diyelim 30 milyona çıkar. Böyle bir yaşam tarzında her şey için fiyatının çok üzerinde bedel ödersiniz ve sürekli borçta olursunuz.
Hangi tabloya gideceğiniz tamamen sizin tercihlerinizle ilgili. Ama oyunun kuralları bunlar. Böyle olunca mesela kuaförü bir ay erteleyebilirsiniz; bir gömlek almayı ileriye atabilirsiniz.
Bu iş tamamen parayı planlamakla mı ilgili?
Asıl iş, hayatı daha fazla zevk almak için planlamak. Hayat sadece borç ödeme planlarından ibaret değil. Lüks bir arabayı 10 yıl ölesiye çalışarak satın alma planı, plan değil. Planlarınızda sağlık, iş ve kişisel ilişkiler gibi birçok ayak yer almalı.
Bunları bir ay, altı ay ve bir yıl sonrası için yazın. Örneğin bir ay sonra bir fitness salonuna gitmek isteyebilirsiniz. Bunun size maliyeti 50 dolar olsun. Bir yıl sonraki plan ise, Fethiye’de sörf yaptığınız bir tatil olabilir. Bu, 400 dolara mal olsun. İsteklerinizi ve maliyetlerini belirlerseniz hedefe ulaşmanız kolaylaşır.
Siz yaklaşık bir yıldır Türkiye’ye gelip gidiyorsunuz. Gördüğünüz tablo nedir?
Türkiye’de birçok kişi plan yapmak istemiyor. Plan genellikle `inşallah’a bağlanıyor. Kriz ve yaşadığınız deprem bunun kültürel boyutunu açıklıyor. Ancak bu şekilde planlama yapmak mümkün değil. Hayatınıza ancak uzun vadeli hedef koyduğunuzda ona ulaşmanızı sağlayacak fırsatları fark edebilirsiniz.
Çalıştığınız şirketin bir planı vardır; kriz dönemi için de yedeği bekletilir. Kendinizi `me’ şirketi olarak görün ve aynı şeyleri hayatınıza uyarlayın. “Para meseleleri beni sıkıyor” diyerek bundan kaçınırsanız, hayat sizin için çok daha sıkıcı olabilir. Unutmayın, paranız olmazsa sinemaya bile gidemezsiniz.
| ADIMLAR |
|
