İkili sistemin nasıl oluştuğu bir sır
Gökbilimciler, Dünya’ya en yakın bilinen kara deliği keşfettiler ve bu, önceki rekor sahibine göre iki kat daha yakın.
Gaia BH1 olarak adlandırılan uzay-zaman tekilliği Yılancı takımyıldızında 1.566 ışıkyılı uzaklıkta ve güneşimizden kabaca 10 kat daha büyük. Araştırmacılar yaptığı açıklamada , gezegenimize “kozmik arka bahçemizde” kabul edilecek kadar yakın olduğunu söyledi.
Gaia BH1 yalnız değildir; Güneş benzeri bir yıldızın, Dünya’nın güneş etrafındaki yörüngesiyle aynı mesafede yörüngede döndüğü ikili bir sistemin parçası. Kraliyet Astronomi Topluluğunun Aylık Bildirimleri dergisinde 4 Kasım’da yayınlanan bir çalışmada açıklanan sistem, Samanyolu’nda şimdiye kadar gözlemlenen türünün ilk örneği.
Massachusetts’teki Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nde ve Max Planck Astronomi Enstitüsü’nde astrofizikçi olan baş yazar Kareem El-Badry , “Bunun gibi sistemlerin birçok tespiti iddia edilmiş olsa da, neredeyse tüm bu keşifler daha sonra çürütüldü”. Almanya, yaptığı açıklamada. “Bu, galaksimizdeki yıldız kütleli bir kara deliğin etrafındaki geniş bir yörüngede güneş benzeri bir yıldızın ilk kesin tespitidir.”
Kara delikler , güneşin kütlesinin kabaca beş ila 10 katı kütleye sahip büyük yıldızlar olarak başlar. Daha büyük yıldızlar hayatlarının sonuna yaklaştıkça yanan çekirdeklerinde silikon veya magnezyum gibi daha ağır ve daha ağır elementleri kaynaştırırlar. Ancak bu füzyon süreci demir oluşturmaya başladığında, yıldız şiddetli bir kendini yok etme yoluna kilitlenir.
Demirin kaynaşması için açığa çıkardığından daha fazla enerji gerekir ve yıldız, muazzam kütlesi tarafından üretilen muazzam yerçekimi kuvvetlerine artık dayanamaz. Kendi üzerine çökmeden önce dışa doğru patlar, önce çekirdeğini, sonra da ona yakın olan tüm maddeleri sonsuz küçük boyutlu ve sonsuz yoğunluğa sahip bir noktaya, bir tekilliğe paketler. Olay ufku adı verilen bir sınırın ötesinde, hiçbir şey – hatta ışık bile – yeni kara deliğin yerçekimsel çekiminden kaçamaz.
Besleyen kara delikler, bulanık, çarpık bir ışık halkasıyla çevrili karanlık bir kalp olarak görülebilir. Bu hale, yakındaki yıldızlardan, gezegenlerden ve bulutsulardan yavaş yavaş soyulan ve parçalanan maddeden gelir.
Ancak tüm kara delikler beslenmiyor ve Samanyolu’nda gizlendiği tahmin edilen yaklaşık 100 milyon yıldız kütleli karadelik arasında bu uyuyan canavarları bulmak ayrıntılı bir strateji gerektiriyor.
Yakındaki kara deliği sıfırlamak için araştırmacılar, Samanyolu’nun yaklaşık 2 milyar yıldızının konumlarını ve hareketlerini haritalayan Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia uzay aracına döndüler. Gökbilimciler, Gaia’nın verilerini inceleyerek, belirgin bir sallantıya sahip görünen bir yıldız buldular – yörüngesinin genellikle pürüzsüz yolunda hafif bir topallama. Araştırmacılar, gizemli yalpalamanın bir kara deliğin görünmez römorkörlerinden geldiğinden şüpheleniyorlardı.
— Einstein’ın görelilik kuramını gerçek hayatta görmenin 8 yolu
—Gökbilimciler bugüne kadarki en hızlı dönen kara deliği buluyor
— Evrendeki en büyük 12 nesne
Bunu doğrulamak için bilim adamları, Şili’de Magellan Clay ve MPG/ESO ve Hawaii’de Gemini North ve Keck 1 gibi yer tabanlı teleskoplara yöneldiler. Ayrıntılı gözlemler, dev, görünmeyen bir nesnenin gerçekten de yıldıza doğru çekildiğini ortaya çıkardı.
El-Badry, “İkizler takip gözlemlerimiz, ikili sistemin normal bir yıldız ve en az bir hareketsiz kara delik içerdiğini makul şüphenin ötesinde doğruladı.” Dedi.
Sistem ayrıca ilginç çünkü kara delik güneşimizden 20 kat daha büyük bir yıldızdan kaynaklanmış olabilir. Normalde, bu tür devler hayatlarının sonunda dışarı doğru balonlanırlar, bir kara delik oluşturmak üzere içeriye doğru çökmeden önce önlerine çıkan her şeyi tüketirler.
Araştırmacılara göre, bu süreç kara deliğin yıldız yoldaşını tüketmiş ya da en azından onu çok daha dar bir yörüngeye çekmiş olmalıydı ve yine de gizemli bir şekilde sağlam ve makul bir mesafede yörüngede dönüyor. Bunun nasıl olduğunu bulmak, gökbilimcilerin bir sonraki görevi.
