Her çocuk için birebir aynı olmasa da, sağlıklı çocuklar kendilerinden beklenen fiziksel ve motor gelişmeyi göstererek büyürler. Ancak bu arada sürekli değişen psikolojilerine de dikkat etmek gerekir. Psikolojik Danışman Elif Kurtuluş çocukların zorlu dönemlerinden biri olan 5-6 yaş dönemi konusunda bilgiler verdi.
Çocuk sahibi olmaya karar verdikleri andan itibaren ebeveyn ve adaylara çocukların özellikle ilk iki yıl, anne-babayı sabır testine maruz bırakacakları söylense de, bu durum sadece ilk iki yıl söz konusu olmayabiliyor. Ebeveynlik konusunda yapılan anket çalışmaları da gösteriyor ki, 5-6 yaş dönemi de çocukların psikolojik ve duygusal gelişimine bağlı olarak görülen değişiklikler sebebiyle zorlu bir dönem haline dönüşüyor.
5-6 yaş dönemi çocukların hem beceri hem de yeteneklerine yönelik gelişimleri ve daha önceki dönemlerden farklı ya da fazla olan özgürlük hissi sebebiyle gel-gitler yaşabiliyorlar. Çünkü bu özgürlük hissinin ötesinde, çocuk bu dönemde hala hayal kırıklıklarına ve atılan geri adımlara karşı fazla tepkisel davranabiliyorlar.
Atılan geri adımlar veya çocuğun yaşadığı hayal kırıklıkları, bu süreçte birtakım davranış problemlerine yol açabiliyor.
Örneğin, 5-6 yaş grubu çocuklarında söylenen bir söze ya da sergileyen bir tepkiye karşılık vermeleri, savunmaya geçmeleri, sızlanmaları ve kardeşi olan çocukların ise kardeş çatışmaları yaşamaları söz konusu olabiliyor. Öncelikle 5-6 yaş grubu çocuklarına en etkili bir biçimde yaklaşmak için bu dönemin getirdiği değişikler göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun dışında tutarlı ve sevgiye dayalı ebeveyn-çocuk ilişkileri, problemlerin üstesinden gelinmesinde büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.
5-6 yaş çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimi
/ 5-6 yaş grubu çocukları daha özgür ve kendi davranışları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmaya başlarlar.
/ Bu yaş döneminde kuralların önemini ve kuralları takip etmeyi öğrenir. Hem yenilgi hem de zafer kavramlarını ve bir oyunda adil davranmaları gerektiğini öğrenir.
/ 5-6 yaş grubu tek başına oynamaktansa başkaları ile oynamaktan daha çok keyif alır.
/ Doğru ve yanlış kavramlarını öğrendikleri bu süreçte, bir şey yapmak için önce izin almaya başladıkları dönemdedirler.
/ Mantıksal çıkarımlar yapmaya başlar ve ebeveyne ciddi sorular yöneltir. Kendisinin ciddiye alınmasını ister.
/ 5-6 yaş grubu çocukları, bu dönemde de ebeveynlerine bağlıdır ve bu yüzden okula başladıklarında ayrı kalmaktan ötürü üzüntü duyabilirler.
/ Çocuk kendi kıyafetini giymekte veya yemek yemekte özgürdür fakat yine de bıçakla bir şey kesmeye kalkması sorun teşkil edebilir.
5-6 yaş çocuklarının bilişsel gelişimi
/ 5-6 yaş grubu uzay ya da zaman kavramına ilişkin çok fazla şeyi anlayabilmekle ve sorular yöneltmekle birlikte henüz saatin kaç olduğunu söyleyemez.
/ Şekil, renk ve boyutlar konusunda beceri kazanmışlardır.
/ insan figürünü belli detayları ile çizebilirler. (Baş, gövde, bacaklar, gözler, ağız ve burun gibi.)
/ Harfleri kopyalarak yazabilirler.
/ Büyükten küçüğe, kısadan uzuna ve ağırdan hafife olmak üzere objeleri sıralayabilirler.
Bu gelişim aşamaları göz önünde bulundurarak, çocuklarınızla etkili iletişim kurmak ve bu dönemin zorlayıcı olmasının önüne geçmek için ebeveynlerin öncelikli olarak, bu tutumlar içerisinde olmaları gereklidir:
/ Özellikle 5-6 yaş grubu çocukları için ebeveynlerin, çocuğun güçlü yanlarına odaklanmalarını sağlamaları önemlidir.
/ Çocuğun gelişimsel düzeyine uygun olabilecek sorumlulukların verilmesi ile başarma ve tamamlama kavramlarının çocuklar adına perçinlenmesi.
/ Artık büyümüş olduğu mesajı ve bunun gerektirdiği sorumlulukların çok yorucu olduğu hissedildiğinde ise kısa süreli de olsa daha küçük bir çocuk gibi davranmasına izin verilmesi.
5-6 yaş grubu çocuklar için ebeveynler nelere dikkat etmeliler?
1. Bağlı kalın. Bu süreçte erkek ve kız çocuklarının doğru bir rol modelinin olması kritik önem taşır. Ayrıca, ilerleyen gelişim evrelerindeki çatışmaları minimum düzeye çekmek adına çocuğunuzu farklı açılardan ve farklı ortamlarda gözlemleme fırsatınız olması da, iletişimi kuvvetlendirecektir.
Kız çocukları için anne ile zaman geçirmek ve erkek çocukları için de baba ile zaman geçirmek hem roller hem de sorumluluklar konusunda fikir sahibi olmalarına yardımcı olacaktır. Bağlı kalmayı ve kaliteli zaman geçirmeyi desteklemek adına, düzenli olarak yapılabilecek aktiviteler belirlenebilir. Burada önemli olan başka bir unsur da, verilen sözlerin tutulması, ebeveynin davranışları ve yönlendirmeleri konusunda tutarlı olmalarıdır.
2. Çocuğunuza uzlaşma ve problem çözme becerileri kazandırın. 5-6 yaş dönemini zorlayıcı kılan en önemli faktörlerden biri de özgürleşmeye bağlı olarak çocuğun ısrarcı ve zaman zaman inatçı tutumlarıdır. Bunun önüne geçmek ve çocuğa ilerleyen dönemlerde karşılaşabileceği zorluklarla başa çıkmasını kolaylaştırmak için problem çözme, becerilerini ve uzlaşabilmeyi öğretmek yerinde olacaktır. Kurallar ve sorumlukların gündeme geldiği bu dönemde, çocuğun kurallar konusunda ebeveynle uzlaşması için açıklayıcı olmak ya da sebep sonuç ilişkilerini çocuğa aktarmak önemlidir. Açıklayıcılıktan uzak ve sadece komut verme üzerine sergilenen bir ebeveyn tutumu, çocukların kendilerini kontrol edebilme becerilerini geliştirmeyecektir. Ayrıca çatışmaları arttıracaktır.
3. Sağlıklı yeme alışkanlığı geliştirmelerinde öncü olun. Bu dönemde çocukların kendi istediklerini yerine getirme amacıyla sergiledikleri ısrarcı tutum, yeme davranışına da yansıyacaktır. Seçici yeme bu dönemde sıklıkla karşılaşılan bir durum olmakla birlikte, ebeveynin çocuğa farklı alternatifler sunarak ve sağlıklı beslenmenin inceliklerini doğru bir model olarak çocuğa aktarması, yeme davranışını doğru bir biçimde yönlendirmeyi sağlayacaktır. Burada da tutarlılık önemlidir.
4. Elektronik cihazların kullanımını kısıtlayın. Bu dönemde aileler için zorlayıcı olan bir diğer önemli konuda çocukların elektronik cihaz kullanımıdır. 5-6 yaş dönemi çocuklar için hem psikolojik hem sosyal hem de akademik anlamda dönüm noktasında oldukları bir dönemdir. O yüzden uyum sağlamaları gereken durumlardan onları alıkoyabilecek etkinlikler konusunda, uzlaşmacı bir tutumla sınırlamalar getirmekte yarar vardır. Çocuğun bireysel ihtiyaçları ve alışkanlıkları göz önünde bulundurularak, sorumluluklarına engel olmayacak şekilde elektronik cihazlara erişimi sağlanmalıdır. Aksi takdirde kullanıma bağlı tolerans gelişebilir ve ilerleyen dönemlerde internet bağımlılığı, televizyon, oyun ya da bilgisayar bağımlılığı gibi problemler ortaya çıkabilir.
5. Çocuğunuzun akran ilişkilerine odaklanın. Çocuğunuzun okul veya sokak ortamındaki akran iletişimini mümkün olduğunca gözlemleyin. Müdahale etmeksizin çocuğa günün nasıl geçtiğini ve arkadaşları ile neler yaptığına ilişkin sorular yöneltin. Onu nelerin sinirlendirdiğini, hangi arkadaşları ile yakınlık kurabildiğini öğrenerek çocuğunuzun karakteristik nitelikleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.
6. Pozitif disiplin uygulayın. Çocuklara belli konularda kuralların olduğunu hatırlatılırken, sizin de doğru eylemleri gerçekleştirdiğinize emin olmanız gerekir. Çünkü ebeveynler, çocuklardan sorumlulukları yerine getirmelerini isterken kendileri tutarsız ve onaylanmayacak eylemler içerisindelerse, bu yönlendirmeler ebeveyn-çocuk ilişkisi adına yıkıcı olabiliyor. Çocuğa alternatif sunarken kendi alışkanlıklarınızdan örnekler verebilir ve ilk aşamalarda çocuğa kuralları öğretirken, onunla birlikte benzer eylemler gerçekleştirerek doğru bir model oluşturabilirsiniz. Ders çalışmak, programlı olabilmek, kitap okuma alışkanlığı, kendi yaşam alanından sorumlu olması gerektiği ile ilgili yönlendirmeler doğru bir rol modeli olmakla mümkündür.
