Kim ne derse bilin ki doğurganlık, bunu düzenlemek ve planlamak bireylerin özgürce karar vermesi gereken bir insan hakkı.
Aile planlaması yaparak, çocuk sahibi olma zamanınızı ve çocuk sayınızı kendinize göre belirleyebilirsiniz. Tıp seçenekleriyle bu konuda yanınızda.
Bazen rakamlar pekçok cümleden daha fazla şey anlatıyor. Günümüzde bir yılda 340 binden fazla kadın, gebelik ve anneliğe bağlı nedenlerle yaşamını kaybediyor. Gebeliği önleyici yöntem kullanımı sayesinde yılda yaklaşık 230 milyon istenmeyen gebelik ve 272 bin anne ölümü engelleniyor. Gelişmekte olan ülkelerde gebelik istemeyen tüm kadınlar, etkili yöntem kullansa yılda 104 bin anne ölümü daha engellenebilir.
SONUÇLAR KADINI VURUYOR
Aile planlaması ya da son zamanlardaki ifadeyle doğurganlığın düzenlenmesinde karar verme hakkı elbette çiftin her ikisine ait. Ancak şu bir gerçek ki gebelik olayı ve sürecinden sağlığı en fazla etkilenen kadın. Dolasıyla karar verme hakkının biraz daha ağırlıklı kadında olması pekala “hakkaniyet” bağlamında değerlendirilebilir.
Gebelikten korunma yöntemlerinin hedefi aynı. Kadının yumurta hücresiyle erkeğin tohum hücresinin (sperm) buluşma ve birleşmesini engellemek. Yeri gelmişken vurgulayayım, kürtaj bir hak olsa da doğum kontrol yöntemi değil.
Yumurta ile spermin birleşmesini engelemek için her yöntemin farklı yapısı (ilaç, araç-gereç), farklı içerikleri (hormon, sperm öldürücü vb) ve/ ya da farklı uygulama biçimi (cerrahi, hap, iğne, spiral vb.) bulunuyor. Üreme çağındaki evli ya da cinsel aktif 1,2 milyar kadından 722 milyonu gebeliği önleyici yöntem kullanıyor.
TAPV’den (Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı) aldığımız bilgiye göre kadınların kullanabileceği, gebeliği önleme oranı yüksek başlıca yöntemler şunlar:
»SPİRAL (RAHİM İÇ ARAÇ): Gebeliği önlemek amacıyla rahim içine yerleştirilen, plastikten yapılmış, değişik şekilleri olan küçük bir araç. Bakır ve hormon içeren tipleri var. Spermin yumurta hücresine ulaşmasını güçleştirir. Rahmin iç tabakasını yumurtanın yerleşmesine elverişsiz hale getirir. Hemen korumaya başlar. Uzun süre gebelikten korur. Hiç gebe kalmamış kadınlara da güvenle uygulanabilir. Yeni doğum yapan kadınlara güvenle uygulanabilir ve emzirmeyi etkilemez. Gebelik sonlandırma (kürtaj) sonrası hemen uygulanabilir. Hiçbir ilaçla etkileşimi ve kalıcı etkisi yoktur. Çıkarıldığında kolayca gebe kalınabilir.
»DOĞUM KONTROL HAPLARI: İçeriğinde iki kadınlık hormonu (östrojen ve progesteron) ve bir kadınlık hormonu (progesteron) bulunan iki farklı türü var. İki hormon içeren haplara kombine hap, yalnızca progesteron hormonu içeren haplara ise minihap denir. Rahim ağzından gelen akıntıyı koyulaştırıp spermlerin geçişine engel olur. Rahmin iç tabakasını yumurtanın yerleşmesine elverişsiz hale getirir. Hemen korumaya başlar. Hiç gebe kalmamış kadınlar da kullanabilir. Bırakıldığında kolayca gebe kalınabilir.
»GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ İĞNELER: Kas içine yapılan iğnelerin, içeriğinde iki kadınlık hormonu (östrojen ve progesteron) ve bir kadınlık hormonu (progesteron) bulunan iki farklı türü var. İki hormon içeren kombine iğneler ayda bir, bir hormon içeren iğneler ise üç ayda bir uygulanır. Kadının yumurta üretmesini engeller. Rahim ağzından gelen akıntıyı koyulaştırıp spermlerin geçişine engel olur. Rahmin iç tabakasını yumurtanın yerleşmesine elverişsiz hale getirir. Bırakıldığında yaklaşık 2 ay içinde gebe kalınabilir.
»VAJİNAL HALKA: Gebeliği önlemek amacıyla vajinaya yerleştirilen ve iki kadınlık hormonu içeren, ince, yuvarlak, esnek bir halka. Hazne içine adetin ilk günü yerleştirilir, adetin 21’inci günü çıkartılır ve atılır. Halkanın içindeki hormonlar hazneye düzenli olarak salınır. Kadının yumurta üretmesini engeller. Rahim ağzından gelen akıntıyı koyulaştırıp spermlerin geçişine engel olur. Rahmin iç tabakasını yumurtanın yerleşmesine elverişsiz hale getirir. Kullanma bırakıldığında kısa sürede gebe kalınabilir.
»KADIN PREZERVATİFİ: Gebeliği önlemek amacıyla vajinaya yerleştirilen, yumuşak ve ince poliüretandan yapılmış, haznenin içini tümüyle kaplayan, iç ve dış olarak iki değişik boyda halkası olan tek taraflı kapalı silindir bir kılıf. Ülkemizde ruhsatlı olmasına rağmen piyasada bulunmuyor. Hazne içini ve rahim ağzını örterek, cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki erkek tohum hücrelerinin vajinaya dökülmesini önler. Sadece kadının kontrolü altında, istenmeyen gebeliklerden ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunma imkanı sağlar. Seyrek cinsel ilişkide bulunan kadınlar için uygun.
»VAJİNAL FİTİL: İlişkiden önce vajinaya (hazneye) yerleştirilir. Başka ülkelerde köpüren hap, köpük, krem, jel ve sünger formları da var. Yapısındaki maddeler (spermisit) sayesinde spermlerin yapısını bozarak etkisiz hale getirir ve rahim ağzından geçmelerini engeller. Kullanmak için muayene olmak ve reçete gerekmez. Eczaneden alınabilir.
»TÜPLERİN BAĞLANMASI: Kadında yumurtayı taşıyan tüplerin basit bir ameliyatla bağlanması. Bu işlemin geriye dönüşü çok zor olduğundan kalıcı bir yöntem olarak kabul ediliyor. Kadının görünümünde, vücut yapısında, üreme organlarında, adet düzeninde, cinsel istek ve doyumunda hiçbir bir değişikliğe neden olmaz. Erkeğin sperm hücresi ile kadının yumurta hücresi birbirleriyle karşılaşamadıklarından döllenme olmaz. Basit ve kolay bir ameliyatla kadını hayat boyu gebelikten korur. Daha fazla çocuk istemeyen ya da sağlık sorunları nedeniyle gebe kalmaması gereken kadınlar için uygun.
Ertesi gün hapıyla acil korunma
Korunmasız cinsel ilişkide bulunulması, kullanılan yöntemin başarısızlığında (hapın unutulması, kondomun yırtılması vb) ya da cinsel saldırı/ tecavüz gibi durumlarda gebeliğin oluşmasını engellemek için uygulanır. Acil korunma için ertesi gün hapları ya da spiral seçenekleri var. Yöntem gebelik oluştuktan sonra etkili değil ve düşük yaptırıcı etkisi yok. Ayrıca, acil korunma bir aile planlaması yöntemi değil, son çare olarak başvurulması gereken özel bir önlem.
