“Alice Harikalar Diyarında” insanı sadece yazmaya kışkırtmıyor, içinde barındırdığı bir yığın harika araçla değişik yapılar kurmamıza olanak sağlıyor.
HİÇBİR yazar Lewis Carroll kadar şaşırtıcı değildir. Edebi anlamda yaratılan hiçbir dünya, Lewis Carroll’ın ki kadar büyüleyici olmadı. Anlamsızdan yola çıkan ve akla gelen bütün varlıkları, her türlü bedeni, nesneleri, yiyecekleri içine alan bu derece ‘karışık’ bir dünyayı Carroll’dan başka hiç kimse kurmadı.
Derinlikler dünyası
Gilles Deleuze, Levvis Carroll’u analiz ederken, dikkatleri onun bir matematikçi ve fotoğrafçı olmasına çeker. Deleuze şöyle der: “Matematik iyidir, çünkü yüzeyler kurar ve derinlemesine karışımların korkunç olacağı bir dünyayı yatıştırır. Matematikçi Carroll ya da fotoğrafçı Carroll. Ama derinlikler dünyası yüzeyin altında hala gürler ve onu çatlatmakla tehdit eder. Ortaya serilseler de, katları açılsa da canavarlar yakamızı bırakmaz.”
Her şeyi belirleyen bu yüzeylerdir; yoksa “Alice Harikalar Diyarında”nın adı, doğallıkla “Alice’in Yeraltı Maceraları” olurdu.
Ama her şey derinde olup bitmediği, kayma hareketleriyle yüzeyler yaratıldığı için Carroll kitabına en doğru biçimde “Alice Harikalar Diyarında” adını vermiştir.
“Alice Harikalar Diyannda” Çin’de yayımlandığı zaman sakıncalı bulunarak yasaklanmış, insanlarla hayvanlar arasında hiçbir ayrımın yapılmayışı suç unsuru olarak görülmüş ve Çinliler çocuklarını Ali-ce’ten korumaya çalışmışlar. Çinlilerin ahlaki anlamda hoşuna gitmemiş olsa bile, romanda insanla hayvan eşdeğerdir.
Yazarlar nasıl etkilendi?
Yazarlar kendi meşreplerine göre Levvis Carroll’un “Alice Harikalar Diyarında” ve onun devamı olan “Aynanın İçinden” romanlarından etkilendiler. Edebiyatın en çetincevizi James Joy-ce’un “Ulysses”ten sonra yazdığı ve gerçekten de ‘demir leblebi’ olan “Finne-gans Wake”de, Levvis Carroll’un stiliyle olan yakınlığı gözlemlenir. James Joyce, “Finnegans Wake”de Humphrey Chim-den Earvvicker adındaki bir meyhanecinin bir gece uyurken düşünde gördüklerini, düşlere özgü bulanık ve karmaşık bir anlatımla yansıtmayı dener. Aynı zamanda bir ‘düşler kitabı’ olarak anılan “Finnegans Wake”de Joyce, değişik anlamları çağrıştırmak için gündelik yaşamda kullanılan sözcüklerden yola çıkarak, yepyeni sözcükler uydurur.
Yumurta adam
Paul Auster’ın “Nevv York Üçleme-si”nin ilk kitabı olan “Cam Kent”te karşımıza Humpty Dumpty karakteri çıkar. Humpty Dumpty, Levvis Carroll’un “Alice Harikalar Diyarında” nın devamı olarak yazdığı “Aynanın lçinden”in bir karakteridir.
Humpty Dumpty sözdizimi, Carroll’un romanından önce bir İngiliz tekerlemesinde geçer. Tekerlemenin değişik versiyonları olmakla birlikte, en çok kullanılanlardan biri şöyledir:
“Humpty Dumpty bir duvarın üstünde otururdu
Humpty Dumpty’nin bir düşüşü vardı ki Kralın bütün atlan ve adamlan bir araya gelse
Yeniden yerine koyamazdı Humpty’yi”
James Joyce, Paul Auster ve diğerleri… Kısacası Lewis Carroll yazarları büyülemeye ve onlan ‘karanlıklarına’ çekmeye hep devam edecek.
“Alice Harikalar Diyarında”dan etkilenen kitaplar”
• “Finnegans Wake’/ James Joyce
• “Cam Kent-City of Glass”/Paul Auster
• “Vurt’/Jeff Noon
• “Kolera Günlerinde Aşk”/ Gabriel Garcia Marquez
• “The Rebel Angels”/ Robertson Davies
• “Brideshead Revisited’/ Evelyn VVaugh
• “Little, Big”/John Crowley
• “Mirror’/Graham Masterton
• “Mordant’s Need’ / Stephen R. Donaldson
•” Sign of Chaos “/ Roger Zelazny
• “Gödel, Escher, Bach”/Douglas Hofstadter
• “Wonderland”/ Joyce Carol Oates
• “Vodka /Boris Starling
• “Knovvn Space”/ Larry Niven
• “Down the Rabbit Hole”/ PeterAbrahams
• “The King in the Window”/Adam Gopnik
•” Uncle Albert and the Ouantum Quest”/ Russell Stannard
• “The Logic of Sense”/ Gilles Deleuze
• “One Pili Makes You Smaller”/Lisa Dierbeck
• “Exegesis”/Astro Teller
