Doğunun gizemli dünyası hep büyülü kokularla doludur. Binbir gece masallarının yıldızlı geceleri uçuş uçuş yasemin kokuları, portakal çiçeği esintileri ile düşlenir. Çocukluğun bayramları gül kokularıyla hatırlanır. Bayram geldi mi, mis kokulu güllü lokumlar, gül rayihalı şerbetler ile gülün tadına doyulur. Nanenin iç açıcı kokusu kah akide şekerinde, kah likör kadehinde damakları ferahlatır. Bir çok yörede tatlıların şerbetleri ıtır yaprakları ile bambaşka bir boyut kazanır. Sürekli şeker ve tatlı yenen şeker bayramında tatlı lezzetleri birbirinden farklı kılmanın ve değişik lezzetler yaratmanın bir yolu da tatlılara güzel kokularla çeşni kazandırmaktır.
Şeker bayramı deyince akla gelen klasik ikili lokum ve akide şekeridir. Her ikisi de çoğu kez mis gibi çiçek kokularıyla ya da baharatlarla tatlandırılır. Akla ilk gelen fıstıklı lokum olsa da, güllü, 
portakallı, limonlu, naneli, sakızlı lokumların yeri başkadır. Aslında içinde fındık, fıstık, ceviz olmayan, etrafı hindistan cevizine bulanmamış lokumlar, lokumun varoluş amacına daha uygundur. Zaten kelimenin sözcük kökenine bakarsak, Rahat al-Hulkum ifadesi boğazdan rahatça kayıp giden anlamına gelir. Boğazı rahatlatan anlamındaki lokum sözcüğüne daha uygunu gerçekten de sade veya sadece kokularla tatlandırılmış ve içinde başka bir malzeme olmayan lokumlardır. Lokum ya çeşitli rayihalarla aroma kazanır, ya da içine konan fıstık, fındık, ceviz gibi başka lezzetlerle birleşir. İkisi birden asla olmaz. Lokum dünyasının yazılı olmayan kurallarından biri budur. Son yıllarda bazı denemeler yapılmış olsa da, klasik şekercilikte rayihalı lokumlar ile fındık, fıstıklı lokumlar karıştırılmaz. Lokumu hindistan cevizine bulamak da sonradan gelişmiş bir adettir.
Lokumun en iyi yapıldığı yerlerden biri olan Safranbolu’da bir zamanlar hindistan cevizine bulanmış lokuma “kürklü lokum”denirmiş. Bu bilgiyi veren, sevgili yemek yazarı arkadaşım Hülya Ekşigil ailesi Safranbolu kökenli için gayet net hatırlıyor. Lokum, az bulunur ve pahalı olan hindistan cevizine bulanınca, kürkünü giyinmiş bir hanım gibi daha havalı ve lüks kabul edilirmiş. Ne yazık ki, bu uygulamalar lokumun klasik sade latif tadını oldukça maskeliyor. Bayram vesilesiyle bir zamanların hafif çiçek veya meyve kokulu mis lokumlarını hatırlamakta yarar var.
Aynı durum akide şekerinde de geçerlidir. Akide şekeri en çok limon, nane, gül, bergamot, portakal, tarçın, karanfil gibi kokularla tat kazanır. Akide şekeri kimi zaman fındıklı veya susamlı da yapılır ama bu durumda içine asla koku kazandıracak rayihalı bir malzeme katılmaz. Ağızda ağır ağır emilerek tadına varılacak bir şeker için keskin bir tarçın-karanfil ikilisi veya gül bahçesi gibi koku kadar güzeli düşünülebilir mi? Bir zamanlar bu kokular kuşkusuz daha da çeşitliymiş ama maalesef çeşitler giderek azalmış. Akide, malum adını ‘sözleşme’ anlamına gelen ‘akit’ sözcüğünden alıyor.
Ulufe töreninde yeniçerilere dağıtılan ve yeniçerilerin de bağlılık akdi olarak kendi yaptıkları şekeri divana sundukları şeker karşılıklı güvenin tatlı hissini yansıtıyor. Bu güzel gelenek kalmasa da akide şekeri değiş tokuşu artık belki de sadece şekere tutkuyla bağlı olanlar için bağlılık akdi olarak yaşıyor. Geleneksel lezzetleri kaybetmemek için en azından bayramlarda mis kokulu lokumlar, rengarenk akideleri hatırlamak gerek. Bu bayramda çikolata veya sentetik lezzetli yeni icat şekerleri boşverin. Geleneğin tadına tam varmak için en alasından okkalı bir sade kahve yanına ufak bir kadeh likör koyun. En alasından yılların deneyiminden gelen lokumları, akideleri hatırlayın, ninelerden, dedelerden gelen mirası torunlara aktarın!
