Ortadoğu ve Türkiye haritasını derinden etkileyecek en önemli sorunun yanıtı henüz belirsiz.
- Saddam sonrası Irak’ta Kürtlerin rolü ne olacak?
- Kerkük, Musul, Erbil’i ABD mi kontrol edecek?
- Türk ordusu bölgede hangi çizgiye ilerleyecek?
- Federe Kürt bölgesi bağımsız devlet olacak mı?
- ABD planlarında ‘Kürdistan’ hedefi de var mı?
Bush, Saddam’ı devirmeye hazırlanıyor. Irak’ta uzun sürecek belirsiz bir dönem başlıyor. Türkiye daha çok Kuzey Irak’taki gelişmelerle ilgileniyor. Ankara’da bu hafta, ABD’li yetkili Zalmay Halilzad, KDP ve KYB yetkilileri ile birlikte diğer Iraklı muhalifler de toplanıyor. Konu Saddam sonrası Irak. Özellikle Kuzey Irak. Ankara burada bir Kürt devleti kurulmasına karşı çok hassas. Bunu savaş nedeni sayacağını defalarca ABD’ye iletti. Barzani ve Talabani ise Türk askeri birliklerinin Kuzey Irak’a girmesini savaş nedeni sayacaklarını açıkladılar. Önemli Kürt bölgelerinde Türkiye’ye karşı gösteriler yapıldı, Türk bayrakları yakıldı. Türkiye’nin sert tepkisi üzerine bu hafta Ankara’da yeniden bir araya gelindi. Ancak Kuzey Irak’ta ne olacağı belirsiz. Ve gelişmeler bundan sonra büyük ölçüde ABD’nin politikalarına bağlı olarak şekillenebilir.
Bush Bağdat’ta demokratik bir rejimin kurulması için 1-5 yıl arası bir süre verdi. Bağdat’ta kurulacak bir ABD askeri yönetimi, geçici bir yönetim olsa da, yıllarca kalabilir. Hele kulislerde ABD’li yetkililerin telaffuz ettiği “25 yıl bölgede kalırız” sözleri de düşünülürse, bölgede ABD’nin ne kadar tayin edici bir rol oynayacağı anlaşılabilir.
Türkiye, Kuzey Irak’ta ABD ile birlikte davranma şansını baştan kaybetti. Çünkü ABD’nin bu bölgeyi Türkiye ile birlikte dizayn etme önerilerini reddetti. Irak’a açık müdahale ve bu müdahalede aktif yer alan ABD müttefiki rolünü oynamak istemedi. Böylece ABD umutlarını yeniden Kürt gruplara yöneltti ve onların Türkiye’ye karşı tepkisinde birden artış görüldü.
Saddam sonrası Kuzey Irak, Türkiye için sürekli bir kriz bölgesine dönüşebilir. Çünkü buradaki her oluşum, her adım Türkiye’yi yakından ilgilendirecek.
Türkiye’nin en büyük kâbusu bölgede ABD destekli bir Kürdistan kurulması. Musul ve Kerkük petrollerinden önemli gelir sağlayacak böyle bir Kürdistan’ın uzun vadede Türkiye’deki Kürtleri de etkileyerek sınırlarını genişletmeye kalkması Ankara’nın yıllardır engellemeye çalıştığı en kötü senaryo. ABD’nin bölge planları ise henüz net değil. ABD planları da bölgedeki gelişmelere göre değişebilir. Saddam’ın devrilmesinde Kuzey Irak’ta aktif rol oynayan Kürt gruplar daha büyük bir ağırlık kazanabilir. Türkiye’nin korumaya ve masada yer bulmaya çalıştığı Türkmenler bu gelişmelerden olumsuz etkilenebilir.
Irak’ın kaç federe bölgeye ayrılacağı ve nasıl yönetileceği henüz belirsiz. Bir süre ABD’li askeri yetkililer yönetebilir. Ama sürekli yönetmeleri zor. Yönetim er ya da geç seçilmiş parlamentolara devredilecek.
Aslında bölgedeki Kürt grupların da Ankara’nın da çıkarı iyi geçinmek. Güçlü bir ticari ve ekonomik ilişki ağı Türkiye-Kerkük-Musul hattını zengin ve gelişen bir bölge haline getirebilir. Türk-Kürt çatışmasına dönüşmeyen bir ortam iki taraf arasında ilişkileri arttırır ve sıcaklaştırır. Ancak ABD’nin planları da burada önemli rol oynayacak. ABD’nin Türkiye’ye dönük uzun vadeli niyetleri ve Türkiye’nin bölgede ABD müttefiki olarak üstleneceği rolün ağırlığı Türkiye’nin ve bölgenin kaderini çizecek. Çünkü petrolden sonra su faktörü de devreye girecek ve Fırat-Dicle, GAP, Atatürk Barajı gibi faktörler tüm bölgenin geleceğini etkileyecek unsurlar haline gelecek. Türkiye’yi Kuzey Irak’ta Kürtlerle ortak bir kader bekliyor.
